WróćWykorzystanie nowoczesnych technologii informatycznych może pomóc w podniesieniu efektywności opieki medycznej i zmniejszyć kolejki do lekarzy przy jednoczesnej poprawie skuteczności leczenia. Aby było to możliwe, konieczne jest stworzenie całego ekosystemu współpracujących ze sobą elementów.
Przez internet możemy kupić bilety do kina i zamówić taksówkę, skorzystać z usług bankowych, a nawet załatwiać sprawy urzędowe. Mimo postępu technologicznego we wszystkich dziedzinach życia, sfera opieki zdrowtnej przez długi czas nie poddawała się zmianom.
Zmiany w dziedzinie e-zdrowia w Polsce postępowały stopniowo, przez długi czas jedynym przejawem „cyfryzacji” opieki zdrowotnej były portale pozwalające na umówienie wizyty w prywatnych placówkach lub indywidualnych gabinetach. Dopiero w 2015 roku, prawnie dopuszczono możliwość wykorzystania systemów łączności i teleinformatycznych do badania pacjentów.
Dziś, choć polski system e-zdrowia jest jeszcze w budowie, pewne jego podstawowe elementy już funkcjonują. Pierwszy poważny test przeszły po rozpoczęciu epidemii COVID-19.
Teleporada i e-wizyta
Ze względu na zagrożenie zakażeniem koronawirusem SARS-CoV-2 obecnie teleporady stanowią ponad 80 proc. wszystkich udzielanych przez placówki POZ konsultacji lekarskich. Lwia część porad odbywa się przez telefon, jedynie niewielka ich część (ok. 0,3 proc.) prowadzona jest za pośrednictwem wideopołączenia przez komputer lub smartfon.
Z przeprowadzonych niedawno przez Ministerstwo Zdrowia i Narodowy Fundusz Zdrowia badań satysfakcji pacjentów wynika, że Polacy generalnie dobrze przyjmują taka formę usług zdrowotnych, oceniając ją jako szybką, wygodną i pod względem jakości nieustępującą tradycyjnym wizytom stacjonarnym.
W sierpniu 2020 roku Ministerstwo Zdrowia i konsultant krajowa w dziedzinie medycyny rodzinnej przygotowali standardy organizacyjne i wytyczne w zakresie udzielania teleporad w placówkach POZ. Definiują one wymagania, które lekarze i placówki muszą spełniać, aby ten rodzaj usług świadczyć pacjentom. Rozporządzenie ministra zdrowia wprowadza m.in. obowiązek dwuetapowej weryfikacji tożsamości pacjenta, konieczność podjęcia trzech prób skontaktowania się z pacjentem w czasie nie krótszym niż 5 minut, a także obowiązku poinformowania pacjenta o możliwości wizyty stacjonarnej, w przypadku, gdy uzasadnia to stan zdrowia pacjenta.
Ministerstwo Zdrowia uruchomiło również platformę do e-wizyt (początkowo dla osób podejrzewających u siebie zakażenie koronawirusem powodującym COVID-19) dla pacjentów, którzy nie mogą skontaktować się ze swoim lekarzem POZ. Dzięki konsultacji online (wideorozmowie lub połączeniu głosowemu) można uzyskać konsultację lekarską, omówić wyniki badań, otrzymać e-receptę i e-zwolnienie. Do skorzystania z tej usługi konieczne jest wypełnienie formularza dostępnego na stronie pacjent.gov.pl/ewizyta.
E-recepta
Receptę w postaci elektronicznej lekarz może wystawić zarówno w czasie wizyty zdalnej, jak i stacjonarnej. Jest wystawiana na komputerze, a w jej utworzeniu pomaga elektroniczny rejestr leków i dane pacjenta pobrane z bazy danych. Lekarz musi złożyć na niej elektroniczny podpis. Pacjent otrzymuje wydruk, e-mail lub SMS z czterocyfrowym kodem identyfikacyjnym recepty. Taki kod należy podać w aptece w momencie realizacji recepty wraz z numerem PESEL.
Z punktu widzenia pacjenta recepta w postaci elektronicznej umożliwia uzyskanie potrzebnych leków bez konieczności osobistego kontaktu z lekarzem. E-recepty nie można zgubić, sfałszować ani zniszczyć, można za to bez problemy zrealizować ją częściowo. Standardowo jest ona ważna przez 30 dni, jednak istnieje możliwość wystawienia recepty ważnej przez 365 dni, co jest ogromnym ułatwieniem dla pacjentów z chorobami przewlekłymi.
W Polsce obowiązek wystawiania takich dokumentów w postaci elektronicznej obowiązuje od 8 stycznia 2020 roku, przepisy dopuszczają jednak możliwość wystawienia recepty papierowej w szczególnych przypadkach. Do chwili wprowadzenia obowiązkowych e-recept nie cieszyły się jednak one wielkim powodzeniem. Popularyzację e-recepty przyspieszyła epidemia COVID-19. W lutym, przed główną falą zachorowań, udział e-recept w ogólnej sumie wystawionych takich dokumentów wynosił już 88 proc. W maju sięgnął 95 proc., co sytuuje Polskę w europejskiej czołówce pod względem cyfryzacji tego segmentu ochrony zdrowia.
Z punktu widzenia organizacji ochrony zdrowia e-recepta to system informatyczny udostępniony w ramach projektu „Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy i Udostępniania zasobów cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych” (System P1). E-recepty można podejrzeć w usłudze Internetowe Konto Pacjenta (IKP).
E-skierowanie
E-skierowanie to dokument w formie elektronicznej, który uprawnia do odbycia specjalistycznej wizyty lekarskiej lub wykonania badań laboratoryjnych i obrazowych . Podobnie jak e-recepta, elektroniczne skierowania są dostępne przez Internetowe Konto Pacjenta. W przypadku korzystanie z e-skierowanie nie jest wymagane dostarczenie oryginalnego skierowania (w formie papierowej). Pacjent może zrealizować e-skierowanie w ciągu 30 dni, ale zrejestrować może się tylko w jednej placówce, co ma wyeliminować praktykę wpisywania się na badania do kilku kolejek.
Korzystanie z e-skierowania przypomina sposób postępowania z elektroniczna receptą. Pacjent, który posiada Internetowe Konto Pacjenta otrzymuje SMS lub e-mail z kodem i kluczem. Osoba nieposiadająca konta na platformie IKP otrzymuje papierowy wydruk z kodem. Następnie pacjent wybiera placówkę, w której chce zapisać się na poradę specjalistyczną lub badanie. Może dokonać tego telefonicznie lub osobiście. Podczas rejestracji podaje otrzymany kod i swój numer PESEL, które są wpisywane do systemu.
Obecnie trwa wdrażanie systemu e-skierowań w całej Polsce. Będą one obowiązkowe od początku 2021 roku.
E-zwolnienie
E-zwolnienia (tzw. e-ZLA) lekarze mogą wystawiać już od 1 stycznia 2016 roku, jednak nie były one obowiązkowe aż do grudnia 2018 roku. W praktyce obecnie zastąpiły one całkowicie druki L4.
Celem wprowadzenia e-ZLA było przyspieszenie całej procedury i odciążenie lekarza minimalizując jego obowiązki biurowe. Lekarz, na podstawie numeru PESEL, uzyskuje niezbędne dane pacjenta, jego członków rodziny i ewentualnych pracodawców. Znaczna część danych w formularzu jest wypełniana automatycznie, część można wybrać z listy. Dzieje się to na specjalnej platformie usług elektronicznych PUE ZUS lub w aplikacji zintegrowanej z tą platformą. Podpisany cyfrowo formularz e-ZLA z danymi pacjenta i informacją o chorobie lekarz podpisuje i wysyła do ZUS. Później trafiają one do pracodawcy. Zwykle dzieje jest to następnego dnia roboczego po wystawieniu zwolnienia.
W założeniu wprowadzenie e-zwolnień ma ułatwić i przyspieszyć komunikacji między lekarzem, pacjentem, pracodawcą i ZUS. Pozwala to również wyeliminować fałszywe zwolnienia.
Internetowe Konto Pacjenta
Z punktu widzenia pacjenta, IKP jest centralnym punktem systemu e-zdrowia. Zostało wprowadzone w celu zebrania w jednym miejscu wszystkich danych medycznych dotyczących konkretnej osoby – jako elektroniczna forma karty pacjenta.
W IKP są przechowywane m.in. wyniki badań laboratoryjnych i obrazowych, wystawione e-recepty, e-skierowania, e-zwolnienia, historia choroby i udzielonych świadczeń, jak również potwierdzenie ubezpieczenia czy deklaracje wyboru lekarza, pielęgniarki i położnej. Umożliwia też zapisywanie się na wizyty i badania bez konieczności osobistego stawiennictwa w placówkach medycznych.
Założenie Internetowego Konta Pacjenta jest bezpłatne i wymaga jedynie posiadania Profilu Zaufanego.
Elektroniczna Dokumentacja Medyczna
Na mocy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 maja 2018 r. za Elektroniczną Dokumentację Medyczną uważa się:
- e-recepty i e-skierowania,
- informacja o rozpoznaniu choroby, problemu zdrowotnego lub urazu, wynikach przeprowadzonych badań, przyczynie odmowy przyjęcia do szpitala, udzielonych świadczeniach zdrowotnych oraz ewentualnych zaleceniach – w przypadku odmowy przyjęcia pacjenta do szpitala,
- informacja dla lekarza kierującego świadczeniobiorcę do poradni specjalistycznej lub leczenia szpitalnego o rozpoznaniu, sposobie leczenia, rokowaniu, ordynowanych lekach, środkach spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobach medycznych, w tym okresie ich stosowania i sposobie dawkowania oraz wyznaczonych wizytach kontrolnych,
- karta informacyjna z leczenia szpitalnego,
- wyniki badań laboratoryjnych wraz z opisem (obowiązek prowadzenia dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej wchodzi w życie z dniem 25 kwietnia 2021 r.),
- opis wszelkich badań diagnostycznych.
Obecnie trwa program pilotażowy systemu rejestracji zdarzeń medycznych oraz prowadzenia i wymiany elektronicznej dokumentacji medycznej przeznaczony dla przychodni POZ, AOS oraz szpitali. Uruchomienie pilotażu ma na celu przede wszystkim sprawdzenie procesu przekazywania danych o świadczeniach zdrowotnych do centralnego systemu e-zdrowie (P1). Pilotaż ma potrwać do kwietnia 2021 roku.
